И капката е надеж во семејството со ретките и храбрите

Во семејството со ретките и храбрите за сите со Хемо - Вил

Ретки болести, ретки луѓе и ретки приказни. Сите не поврзува едно, една желба и еден сон - здравјето пред се. Заедно во сонот за подобро утро заедно за ден без болка и тага. Убавината е кога во " борбата " ги имаме вистинските пријатели и сојузници, исти луѓе со слични маки. Нашите прикаски ги пишуваме заедно сосема случајно и спонтано, нашиот сон го остваруваме заедно еднаков третман за сите. Подобро утро за сите. Заедно во добро и лошо, заедно за еден нов ден, еден нов момент, еден нов сон:  ЗДРАВЈЕТО ПРЕД СЕ.

ПАЦИЕНТ ВОЛОНТЕР

ПАЦИЕНТ ВОЛОНТЕР

Јас Драги Лулевиќ роден 1970 година како второ дете на моите родители, според нивните сведоштва едно релативно скромно семејство со убави моменти и пресреќни со новата принова на машко дете во домот. Онака преубаво првото било Мома убава ,лична и сето весело и распејано. Селско релаксирано во радост со убав момент за веселба и гозба за сите соседи и роднини.

Прв проблем на родителите се случува по 2 год и 3 месеци една мала повреда со голем и загрижувачки последици обилно крварење и прием на детско оделение, прв Шок на мајката оти има дијагноза ретка и хронична неизлечива воедно и генетски наследена. Поради околностите се дават сите информации за дијагноза со крвно нарушување или Хемофилија, непознато за мајка ми и за сите во моето семејство, сите учат но многу тешко оди ука и наука, на скромни луѓе од медицина познавале само Игла Шприц и Инекција тотален хаос очај и неспокој, се сеќавам на една нејзина реченица, тешка како планина 1000 пати повторена, каде да одам? (нагое високо, удолу тврдо, направо далеку).

Како дете на село се соочивме со тешки физички работи на семејството далеку од градот од болница, потреби многу но малку услови, почнаа и сериозни проблеми повреда мали со долги болнички денови малку детство многу забрани што од лекари и од родители, грешни препораки уште погрешни практики сите заедно и оние кои лечат и ние кои се лечиме во иста воденица. Голем предизвик голема одговорност но и тежок период од животот беше основно и средно образование, последици од инвалисност од основно се префрли во средно потешкотија во образование многу основни работи несмеев да ги правам секогаш си на клупа за гледачи тоа те прави инфериорен малку затворен лут на сите дури и на самиот себеси, блиските со кои живееш воопшто незнаат каков проблем имаш. Секој ден се повеќе тонеш во некоја непозната мрачна дупка врсниците одат напред градат личност, кариера и се она што носи животот. Големи загуби во семејството уште еден голем товар за да успееш во животот се потешко го поднесував сиот товар барав алтернативи сам во себе во лош период општеството се смени останав на ветрометина ниту за себе ниту за друг, настапи инвалидност можности  за свој живот да можеш да работиш не постоеше. Период на очај, обесправен, виновен сам на себе и на се околу себе. Инвалидноста онакава како и некои други тешко се поднесуваше, една светла точка ми се обезбеди парична помош за да може да се закрпи месецот и толку, секој ден нареден се потежок од минатиот но мораше да се издржи надеж и утеха барав во следниот ден ќе се најде излез од агонија ова ќе заврши. Имав многу соништа за еден убав живот исполнет со радост без грижи траеше предолго. Се повеќе тонев во детство, се барав да сум некаде во безгрижноста неоптоварен од проблемите на возрасните но и самиот веќе ја ситнев 30тата, мислите одеја длабоко во детство како да сакав да започнам се одново да, да, мислев дека е само еден лош сон и чекав да се разбудам да почнам одново и одново. Сонував буден свесно бегав од реалноста се плашев од непознатото ниту бев свесен ниту бев нешто многу паметен ниту начитан, всушност што имам, Како понатака? До каде вака? зарем бесконечно. Имав и слика и прилика да запознам многу слични и исти како мене но никако да научам повеќе да ја надминам оваја апатија на моменти бев бесен на сите одеја тешки мисли нелогични, егоистични Зошто баш на мене? зарем јас требаше да бидам вака, гневот беше посилен од мојот разум се лутев на блиските, зошто они можат да го живејат сопствениот живот а јас и на тоа им бев лут, си велам зошто 1000 прашалници ниту еден одговор. Дојде и онаја 30-та полека но сигурно ме смекна оној пркос и неправда што мислев дека само мене ми се намерачила да ме окове како некој грешник. Од лошо имало уште полошо се случи и она за кое ниту можев да сонувам, бев ограничен во движење на онолку само за лични потреби во денот како едно исушено цвеќе во вазна, како еден кутар пес на ланец кој му служи на чорбаџијата да му даде абер дека доаѓаат гости или јабанџии, на еден Канаринец во кафез кој од сета мака ги пееше сите песни и во надеш ќе го види сонцето, ќе се гали со облаците, пуста надеш. Просветление ооо не бил крајот тука нов почеток, болка е болка но ти зарем и понатака ќе и бидеш роб на неја зарем ништо не останало во тебе (барем да пробаш) да пробав, час по час, ден по ден, не толку брзо но сигурно чекорев по вистинскиот пат, го прифатив предизвикот, учев кој сум, за што сум, каде сум, колку можам, колку незнам, колку треба да учам, кога пред мене собрав прашања. Одговори книги испишани, празни расфрлани не средени е да се гледавме јас нив они мене, подадената рака е да ти помогне, пишаниот збор да те научи, празните листови ти да ги испишеш за сведоштвото на мудриот збор.

Се приклучив кон оние исти како мене ме прифатија, онака срамежливо им пријдов иако бегав една деценија од нив, си велам зошто? одговор немама учев прашував мудрував бев див сакав одма и сега пак нескротлив мислев може одма да се направи многу само ако се сака.   

ВОЛОНТЕР. Навидум едноставна работа но навистина одговорна и племенита, за почетокот помагав малку толку ми даваше и моето здравје но од неукоста често бев нем набљудувач, учев повеќе запишував да се има измешаните мисли од радости, гнев, очај, се во една торба, измешано никој не сака помија да јаде. секој сака Торта, полека трпение чекор по чекор слушав од наученото помагав на оние останати, за почеток со трпение две раце и четити не е исто така редум кој помалку кој повеќе градевме  дом за себе но онаков на нам каков ни беше потребен за наша живејачка но и на другите да им се допадне, да биде лично ем за нас ем за другите и оние добро намерниците кога ќе ни дојдат на годти да имаме каде да ги сместиме да ги угостиме во топло милно и радосно. Научив многу за самата болест за нејзиното лекување за можностите и за поубав и среќен живот, но сега тоа требаше да се примени во пракса е тука многу тешко но нема назат возот појде.

За почетокот бев во тимот од десетина, како одминуваше времето поради оправдани и неоправдани причини се помалку не имаше во него, многу отворени прашања за решавање многу тешки човечки судбини слични како и мојата се помалку ресурси се повеќе и повеќе запаѓавме во хаос од различни потреби не имаше од најмали до нај возрасни  сите беја дојдени за помош кој попрво, имаше и кавги и искри но се за подобро утре на сите. За краток период моите претходници еден по еден како се повлекуваа ми дојде редот и на мене да преземам една од поодговорните работи да ги координирам работите, со моето превземање имаше многу проблеми решено, еден од горливите проблеми недостик на лек за Хемофилија беше речиси во  поголем дел решен останаа уште пола од останатите дијагнози да го решиме но за воља на вистината уште не се решени една четвртина, и понатака целосно сме посветени на ова горливо прашање. Многу луѓе затечени со инвалидност цели семејства воопшто не запознаени со каков проблем се соочуваат, јавноста исто оставена на маргините не информирана ниту за основното познавање како да се делува превентивно а уште потешко и малку разбирливо за сите како се наседува и од каде е жаристето односно генот. Така растргнати по се и секаде трезвено и многу посветено требаше да се избере патот за одење со помал отпор, првично со оние ресурси што ги имавме да затвориме некои дупки тешките инвалиди кои надешта им беше во операции на зглобови замена со имплантанти, да се подготви секој кој имаше потреба да се даде надеж за подобар и поквалитетен живот еден и јас бев од оваја таргет група паралелно да се обезбеди доволно лек да се направи тим на лекари кои би работеле за оваја целна група паралелно младата популација да биде заштитена да не го оди истиот пат фамилијата да биде едуцирана сите заедно да можат да примаат терапија во домашни услови и сето тоа да биде на задоволство и радост за сите, еее ВОЛОНТЕР  не е само збор туку институција, макотрпно со многу откажувања со исто толку повторни враќања и се едно по едно. Помина еден период мачен без резултати но полека и тоа излезе на виделина, еден нов почеток нова фиданка од сите нас ВОЛОНТЕРИ кој помалку кој повеќе радоста видлива на нашите лица. Полека осознавав и за другите сродни дијагнози една по една кога се посветив подлабоко уште потешко го поднесов тие немаа ништо, си велам дали и јас сум еден од оние кој ќе се грижи само за себе, НЕ!  Ќе подадам рака на сите како што ми подадоја и на мене, многу тешко ги имаше тука а никаде не ги гледав, маката им беше голема немав ниту ум ниту ука ниту наука како да им помогнам, сакав заедно со нив да го одам патот, во тоа трагање за подобро утре на сите од никаде дојдоја нови сосема непознати нови Ретки си велам за тоа сум тука ние сме сега, зарем ако не се сродни со нас и они се исти како мене маката ни е заедничка за кратко пораснавме во едно големо семејство од се и сешто и од секај ков, нови ретки малку  многу шаренило од бои исти солзи исти лица исти јазик на говор без збор иста болка се е исто на сите ни беше тагата таму долу внатре длабоко онаму каде ги чуваме најсаканите. Семејството му расте а ВОЛОНТЕР истиот, брои пребројува црно бело, нагоре надолу, велам дали е за радост или за тага дали е арно или заблуда повеќе ќе не има можеме да да си помагаме едни на други но велам не е арно мака си е мака се бројам и пребројувам веќе зора ме дочека, ајде јунаку утро ново нов ден денот по утрото се познава не заборавај колку пати си го дочекал со расплакано лице насолзени очи со поглед низ пенџери дали ќе дојде јабанција абер да донесе, радост да те облее. ти си сега тој што треба да им донесеш радост на твоите, оние кои ја делат истата мака со тебе зарем сега е време за бројки, засукај ракави земи бастунот  торбата на рамо и заедно со сите да просиме за здравје, ниту сме арамии ниту поданици само едни чисти чеда на нашите родители, да им дадеме трошка надеж ќе ни вратат со векна леб тие напатени нивното богатство е нивното потомство. Одев, одеја и пред мене и по мене баравме спасение за сите маки, учевме, наученото им го раскажувавме кој за што умее радост голема и јас еден од оние што градат дом, тревата постела облаците јорган милно топло онаму од каде што извира љубовта. Денови нижевме како гердан монистра за тага и тегоба немаше ниту време, имавме поважна работа носевме абер за убаини едно по едно полека ама видливо, ми се прошири и семејството радост голема. Дојдоја милни лични и замислени млади ВОЛОНТЕРИ слична мака, учевме секој ден јас од нив они од мене, младоста е пролет, возрасните есен, едните нов живот другите плодови сите заедно спремни за зима и таја убава ем ладна ем бела, створена за приказни. Раскажав една моја животна оти сум од оние кралските лози ГЕНОТ, младост лудост им се запали ламбата вели го има ли некој ова овековечено кај нас, колку што знам не, идејата штотуку се роди, прифатив ЗОШТО? ами да бев ук и самиот ќе го направев ама до таму ми стигаше чергичето некој друг имаше ум за ова, јас амо зборев и стигнавме дури до 7мо колено во моите претци.    

Дрвото на фамилијата една нова димензија во сето ова нешто ново благородно ем за мене ем за сите, убаво!убаво! мелем за душа еее имало паметни ама има и попаметни јас тука некаде на средина упс малку подолу некоја скала. Семејното дрво на генот со Хемофилија како одел од претци до моите внуци сето читко убаво четиво, го дадовме и на оние што ја имаат маката и на оние што требаше маката да ни ја скратат на сите морам да се пофалам многи имаше што не пофалија но малкумина што премолчеја.

Работата на ВОЛОНТЕРИ продолжи уште повеќе и повеќе една мака решивме дојдоја нови две си велам сега е лесно со здрушени сили сите на едно за сите помалку, дојдоја тешки денови оф си велам зарем пак по кој пат ќе е ова имав и кој да ме крепи и за кого да дадам сила да успееме ново крштевање до тогаш за мене невидено непознато нова ретка нови читанки пак на почеток, смогнав сила и велам ајде сега имаш не еден туку 3 даскали сите кој подобар од другиот за првпат многу слушав но и многу научив, ниту за миг не ми одеше на ум дека ќе се соочам со толкав гнев саканите ни беја тага ги гледав нив како себеси пред 10 години велам ако успејав јас со ваша и сечија помош сега ќе успееме многу побрзо и многу повозвишено имаме сега ЛУЃЕ кои ем умејат ем со благородно Срце. 
   

ЕХ ВОЛОНТЕРИ, ЕМ ПАЦИЕНТИ ЕМ БЛАГОРОДНИ

ДА НЕ ЗАБОРАВИМЕ

И МОРЕТО Е СОЗДАДЕНО ОД КАПКА

Коагулопатија 13

Ретка коагулопатија XIII

Факторите на коагулација се протеини кои го контролираат крварењето. Коагулопатија XIII е во групата на ретките коагулопатии. Недостатокот на фактор XIII e нарушување кое доведува до одредени проблеми со коагулацијата.

Функцијата на факторот XIII е да го стабилизира фибриногенот за да се спречи после формирање на чепот губење на крв. Тој е стабилизатор на формираниот коагулум и последна карика во процесот на коагулација на крвта.

Молекулата на факторот 13 се наоѓа во тромбоцитите и во плазмата. Факторот е приближно подеднакво поделен во тромбоцитите и плазмата. Факторот има сложена структура и е изграден од единица А и единица Б. Единицата А потекнува од клетките со потекло од коскената срцевина, а единицата Б на факторот 13 во плазмата се синтетизира во црниот дроб.

Клинички засегнатите случаеви се со ниво на фактор 13 <1% во плазмата од нормалното ниво кое изнесува од 14 – 28 µg/ml.

Крварењето се појавува поради забрзаната деградација на формираните фибрински коагулуми.

Историски податоци

Протеинот е откриен во 1944 година од робинс во човечки серум, а се прочистени и подединиците А и Б и самата структура на генот. Првиот регистриран случај на коагулопатија со дефицит на фактор 13 е регистриран во 1960 година.

Инциденца на јавување

Инциденца на јавување на оваа коагулопатија е 1:1 000 000 до 1:5 000 000 случаеви, што ја става оваа коагулопатија во една од ретките состојби.

Во рамки на светско ниво досега се регистрирани приближно 200 лица со состојбата.

Типови на коагулопатија XIII

Врз основа на тоа дали едниците А и Б се отсутни или присутни се разликуваат две форми на дефицит на фактор XIII.

Тип 1

Тип 1 кај овој тип на коагулопатија отсуствува единицата Б од факторот XIII, а како резултат на тоа е намалена и концентрацијата на единица А во плазмата. Концентрацијата на единицата А во тромбоцитеите се одржува константно. Единицата А е кодирана на 6 телесен хромозом.

Тип 2

Тип 2 кај оваа коагулопатија отсуствува единица А, а единицата Б е присутна. Единицата Б е кодирана на 1 телесен хромозом.

Како се добива коагулопатија XIII.

Таа се среќава кај луѓето од сите раси и етнички потекла.

Ретката коагулопатија 13 може да е наследна и стекната:

Наследно пренесување е од родителите на своите деца кога носители на дефектниот ген се родителите, но не се погодени од оваа состојба. За состојбата да се пренесе на поколението, двајцата родители мора да бидат носители. Во таков случај, бебето наследува два неисправни фактори XIII гени, еден од мајката, а другиот од таткото.

Ако некое лице наследува дефектен ген од само еден од родителите, тој / таа може да биде носител. Неговиот / нејзиниот ниво на фактор XIII ќе биде под нормалните вредности, но нема да има знаци на состијбата. Според тоа афектирани се и мажите и жените.

Стекнатите случаеви на коагулопатија 13 се евидентирани како резултат на формирање на антитела кон фактор 13. Кај пациенти што употребуваат изонијазид, фенитоин, прокаинамид, пеницилин, валпроинска киселина. Специфични антитела кон фактор XIII се откриени и кај автоимуните заболувања, моноклонална гамапатија и како идиопатска појава. Стекнат дефицит на фактор 13 е регистриран и при Хенон – Шенлајнова пурпура, болести на црниот дроб, кронова болест и улцерозен колитис.

Наследивање на коагулопатија XIII

Наследувањето е автозомно – рецесивно, и затоа фенотипски оваа состојба е ретка. Симптомите се видни кај хомозиготни или сложени хетерозиготи, отаму потекнува и ставот дека бракови кои се основани со блиски семејни врски или бракови кои имаат слична генетска конституција се ризик фактор за појава на оваа коагулопатија.

Почести се мутациите на подединицата А, во форма на точкести мутации кои завршуваат со стоп кодони, миссенс мутации или делеции.

Отсуството на единицата Б е ретка, во праксата е познат еден случај на комплетно отсуство на синџирот Б.

Слика 1 покажува што може да се случи кога родителите се носители на коагулопатија XIII. Постои можност 1 од 4 деца да има сериозен дефицит на фактор XIII, 2 деца ќе бидат носител и 1 од 4 дека детето ќе биде здраво.

Слика 2 покажува што може да се случи кога лице со сериозен дефицит на фактор XIII има деца со здрава индивидуа. Сите деца ќе бидат носители.

Слика 3 го прикажува она што може да се случи кога некој со сериозен дефицит на фактор XIII има деца со носител. Постои 50% шанса децата да бидат носители, исто така, 50% шанса дека ќе имаат коагулопатија XIII.

Знаци и симптоми

Еден од првите симптоматски крварења се веднаш по раѓањето и настанува од здравите делови на папочната врвца, кај приближно 80% од случаевите. Ова крварење е карактеристично за коагулопатија 13.

Кај оваа состојба крварење е забележано и при циркумцизија кај мажките деца. Симптомите на крварење кај коагулопатија 13 се јавуваат во меките ткива, хематоми, хемартроза и големи псевдоцисти.

Карактеристично за ретката коагулопатија 13 е интракранијалните крварења кои се јавуваат кај 25%. Земено генерално со сите останати коагулопатии оваа состојба има највисок ризик од појава на итракранијални крварења и поради тоа е неопходно овие лица да се стават на профилактична терапија.

Интрамускулни крвавења (акумулација на крв во мускулите) може да се случат по напорни вежби, дури и ако не постои повреда.

Крварење во зглобовите наречено (hemarthrosis) е доста ретко. Почесто е крварење околу зглобовите (periarticular-но крварење).

Крварење во меките ткива и мускулите исто така може да доведе до псевдотумори. Големи отоци се формираат како резултат на акумулација на крв. Тие се предизвикани од повтори или долгорочни крварења. Псевдотумори може да се најдат на бутовите, листовите, задникот и други места.

Крварење за време на операцијата не е претерано. Кај оваа состојба оперативните крварења и послеоперативните крварења е неопходно да бидат следени поради опасноста од одложените крварења после неколку дена, како и рекурентните крварења со недели и месеци.

Кај 20% од лицата со оваа состојба се забележува слабо зараснувања на раните.

Кај машките особи се забележува олигоспермија која е причина за стерилитет, а женскиот стерилитет е директно поврзан со спонтаните абортуси и единствен начин да се доноси бременоста е профилактички третман во време на бременоста.

Крварења

Чести

• Папочната врвца после раѓање
• Површни модринки
• Крварење во меките ткива
• Централниот нервен систем

Поретки

• Крварење од непцата, во мускулите и зглобовите; исекотини, гребнатини
• Крварење во и околу стомакот
• Крварење по операција

Ретки

• Крварење од нос
• Гениталии и бубрезите
• Крвавења од око
• Гастроинтестинални крвавења
• Крварење во слезината, белите дробови или ушите

Лабараториски иследувања

Лабараториски РТ И РТТ се нормални, тестот за стабилизација на коагулумот во вакви услови формираниот коагулум се раствора за 60 минути, а нормален коагулум за 24 часа. Доволно е само 5% на факторот 13 во плазмата за да се стабилизира коагулумот, и процесот на хемостаза да функционира адекватно. Имуноанализите за дијагностицирање на оваа состојба не се широко достапни.

Третман

Добрата карактеристика на овој фактор е што полуживотот е долг и изнесува 9 – 19 дена. Поради тоа профилактичкиот третман овозможува давање на факторот на секои 4 – 6 недели од 10 – 20 IU/Kg. Со месечен третман со околу 10 до 20 единици по килограм телесна тежина, што е, од 500 до 1.000 единици за возрасни, е доволно, генерално, да се осигура дека нема да има абнормално крварење.

Денес постојат концентрирани фактори кои во составот ги содржат единиците А и Б. Во услови каде што нема концентрат на факторот се дава плазма и криопреципитат.

Одмор, мраз, компресија се начини за намалување на болка и непријатност на крварењето, кое секако е проследено со секое крварење. Благородно е најнапред да се олесни болката.

Кога е потребна самопомош

Се препорачува пациентите со коагулопатија XIII да научат да ги препознаваат знаците и симптомите на потенцијално опасни по живот крвавења, така што тие можат да одговорат на навремен и соодветен начин.

Крварења кои се случуваат во главата, вратот, градниот кош (градите) или абдоменот (стомакот) може да биде опасни по живот и бараат итна лекарска помош. Важно е да се сфати дека овие крварења може да се случат по повреда или спонтано (без повреда).

Глава

Знаци и симптоми

• Главоболка
• Проблеми со видот (видот)
• Гадење и повраќање
• Промени на личноста
• Поспаност
• Губење на рамнотежа
• Губење на моторната координација (несмасност)
• Несвестица
• Конвулзии

Било кој од овие симптоми треба да ги алармира лице да преземе акција и да се добие итно лекување. Ако било кој од овие симптоми се јавуваат, лекар треба да биде контактиран веднаш.

Врат

Ткива во вратот, устата и грлото се исклучително васкуларизирани. Ова значи дека тие содржат многу вени и артерии кои носат крв. Една мала повреда или инфекција може да предизвика акумулација на крв во овие ткива. Ова го прави дишењето тешко и може дури и да ги блокира дишните патишта целосно.

Знаци и симптоми

• Болка во вратот или грлото
• Оток
• Отежнато голтање
• Отежнато дишење

Градниот кош

Во градниот кош се сместени белите дробови, срцето и многу големи крвни садови. Крварење во ткивото на белите дробови го спречува и отежнува дишењето.

Знаци и симптоми

• Болка во градите
• Отежнато дишење
• Кашлање или плукање крв

Абдоменот (стомакот)

Желудникот, слезината, црниот дроб и цревата се само дел од органите во абдоминалната празнина. Повреда во оваа област може да предизвика масовно крварење во органите. Неуспешното третирање на овој тип на крварење може да биде фатална.

Знаци и симптоми

• Абдоминална болка или болка во долниот дел на грбот
• Гадење и повраќање
• Присуство на крв во урината
• Присуство на крв во столицата или црна столица

Ако било кој од овие симптоми се јавуваат, пациентот мора веднаш да побараат медицинска помош.

Препораки за лица со коагулопатија XIII

Еве неколку препораки специјално за лица со коагулопатија XIII.

• Следете редовната програма на физичка активност која одговара на вашата состојба
• Одржувајте нормална телесна тежина.
• Одржувајте добра орална хигиена и редовно посетувајте го стоматологот. Ако треба да се изведе стоматолошла интервенција почитувајте го протоколот и консултирајте се со трансфузилогот кој ке ја одреди дозата на фактор која претходно е неопходно да се прими.
• Кога се планира операција, контактирајте го Вашиот центар да се планира соодветно превентивна терапија. Во случај на итна операција, лекарот на должност го контактира тимот од центарот за хемофилија во било кое време.
• Не земајте лекови кои може да предизвикаат крварење. Особено внимавајте и не користете аспирин. Аспиринот го зголемува ризикот од крварење.
• Избегнувајте i.m. апликација на лекови порадфи можно акумулирање на крв во мускулите.
• Носете бразлетна или синџир во секое времиња на кои се изгравирани видот на коагулопатија што го имате.
• Секогаш имајте на ум на знаците и симптомите на крварење опасни по живот, особено оние на интракранијални крварења, кое е честа појава кај коагулопатија XIII.
• Ако планирате патување, известете го центар за третман. Прашајте за адреси на третман на хемофилија во областа која ја посетувате. Секогаш останете во контакт со вашиот центар за третман на хемофилија.
• Децата треба да бидат вакцинирани. Секако треба да се вакцинираат против хепатитис.

Вон Вилебрандова состојба

Вон вилебрандова состојба

Вон Вилебранд е најчестиот вид на коагулопатија. Лицата со Вон Вилебранд имаат проблем со протеин во крвта наречен Вон Вилебранд фактор кој помага во контролирање на крвавењето. Кога крвен сад е повреден и настанува крвавењето, Вон Вилебранд факторот е носач на осмиот фактор кој треба да го активира ланецот до крајната фаза. Лицата со Вон Вилебранд немаат доволно фактор или факторот не е функционален. Треба подолго време да се направи згрутчување што ќе го сопре крвавењето. ВонВилебранд генерално е полесен коагулопат од останатите. Многу лица со ВонВилебранд не ни знаат дека го имаат овој недостаток затоа што нивните крвавечки симптоми се многу лесни и не влијаат врз секојдневниот живот освен ако не се работи за сериозна повреда или хируршка интервенција. Како и да е со сите форми на ВонВилебранд можни се крвавечки проблеми.

Се проценува дека 1% од светската популација има ВонВилебрандов недостаток. Истражувањата покажуваат дека 9 од 10 лица со ВонВилебранд не се дијагностицирани.

Типови на ВонВилебранд

Има три типа на ВонВилебранд. Во зависност од типот состојбата може да биде тешка, лесна и блага. Крваречките симптоми можат да варираат во зависност од типот. Многу е важно да се знае кој тип на ВонВилебранд едно лице има затоа што третирањето е различнио за секој тип.

Тип 1 Овој тип на Вон Вилебранд е најчест. Лицата со Тип 1 ВонВилебранд имаат пониско ниво на ВонВилебранд фактор одколку нормално. Симптомите најчесто се многу слаби но сепак возможно е за некој со Тип 1 да има потешки крварења.

Тип 2 Кај овај тип веќе постои нарушување во структурата на Вон Вилебрандовиот фактор.Протеинот не работи како што треба што предизвикува намалена функција на ВонВилебрандовиот фактор.Постојат различни нарушувања кај Типот 2.Симптомите најчесто се благи.

Типот 3 е најсериозната форма на Вон Вилебранд.Лицата со тип 3 имаат многу малку Вон Вилебранд фактор или воопшто го немаат. Симптомите се тешки. Лицата со тип 3 ВонВилебранд се случува да имаат крвавење во мускулите и зглобовите без никаква повреда.

Како се добива Вон Вилебранд

ВонВилебранд најчесто е генетски наследна. Се пренесува преку двајцата родители на децата без разлика од кој пол се. Понекогаш, постои историска евиденција кај фамилиите со крвни нарушувања, но симптомите кај VWD можат да варираат многу во истата фамилија. Дури понекогаш кај оваа нарушување се случува спонтана промена на генот и пред раѓањето на детето.

Наследување на Вон Вилебрандовиот недостаток

Вон Вилебранд Типовите 1 и 2 најчесто се наследуваат по оној кој е познат како ‘Доминантен Модел‘. Тоа значи дека родителот кој има ВонВилебрандово нарушување има 50 % шанси за пренесување на VWD ген на секое од децата. Вон Вилебранд Тип 3 се пренесува по таканаречениот ‘рецесивен модел’. Овој тип се јавува во случај кога кај детето е пренесен овој ген од двајцата родители. Дури и кога и двајцата родители имаат благи, или воопшто немаат симптоми, нивното дете може да има тешка форма на крвно нарушување.

Симптоми и дијагноза

Многу лица со ВонВилебранд имаат благи симптоми или пак воопшто ги немаат. Лицата со посериозни симптоми можат да имаат потешки крвавења. Исто така симптомите може да се менуваат со тек на време. Некогаш ВонВилебранд е откриен поради тешко крвавење после сериозна несреќа, хируршка или стоматолошка постапка. Главните симптоми на Вон Вилебранд се:

• Појавување на модрини
• Фреквентни или продолжени крвавења од нос
• Крвавење од непца
• Пролонгирано крвавење од сити посекотини
• Тешко или пролонгиарно менструално крвавење
• Крвавење во горниот и долниот гастроинтестинален тракт
• Продолжено крвавење после повреда, хируршка интервенција, стоматолог или породување.

Повеќе жени одколку мажи покажуваат симптоми на ВонВилебранд. Жените со овој недостаток најчесто крвават повеќе или подолго од нормално за време на менструалниот циклус и породувањето. Некои жени со ВонВилебранд имаат болни и нередовни менструации. Крвната група исто така игра улога. Лицата со крвна група О најчесто имаат пониско ниво на ВонВилебранд фактор од лицата со крвни групи А,Б и АБ. Ова значи дека дека лицата со ВонВилебранд и крвна група О можат да имаат повеќе проблеми со крвавење. ВонВилебрандовиот недостаток не е лесно да се дијагностицира. Тестирањето вклучува мерење на нивото и активноста на ВонВилебранд факторот како и мерење на фактор VIII. Тестирањето најчесто се повторува затоа што нивото на ВонВилебранд фактор и нивото на фактор VIII варира.

Менструално крвавење

Крвавењето кај секоја жена е различно, она кое за една жена е нормално, може да е прекумерно за друга. Нормалното губење на крв за време на нормален циклус е 30-40 мл. Губитокот на крв од 80 мл и повеќе се смета за тежок. Се разбира, нормалната мера на губење на крв е тешко да се одреди.

Забременување/Породување

За време на бременоста, жената се соочува со пораст на VWF и новото на FVIII. Ова обезбедува подобра заштита од крвавења во текот на бременоста. Како и да е, после породувањето, нивоата на фактори веднаш опаѓаат и крвавењето може да продолжи и подолго од нормалното.

Менопауза

Жена со Вон Вилебрандово нарушување која влегува во менопауза ( завршеток на менструалниот циклус, појава која се јавува околу 45-50 години ) е во зголемен ризик од непредвидено и тешко крвавење. Важно за овие жени, е редовно да ги посетуваат своите гинеколози во овој период. 

Инхибитори кај коагулопатии

Инхибитори

Инхибиторите се сериозен медицински проблем што се јавуваат кај лица со коагулопатии што развиваат имунолошка реакција на факторот за коагулација.

Имунолошкиот систем го брани телото од вируси и инфекции. Во случај на инхибитори, имунолошкиот систем на лицето со коагулопатии реагира на протеинот за засирување како да е страно тело. Во овој случај инхибиторите се борат против факторот за коагулација. Ова значи дека факторот за коагулација нема да делува во сопирање на настанатото крварење.

Крварењето кај лицата со инхибитори е многу тешко да се контролира. Лицата со инхибитори се соочуваат со потешки и поболни крварења затоа што концентрираниот фактор не функционира. Ако крвавењето во зглобовите и мускулите не се рагулира тогаш можат да настанат трајни оштетувања.

Третманот за инхибитори представува еден од најголемите предизвици во грижата за лицата со коагулопатии денес. Возможно е инхибиторите да се излекуваат со така наречен третман на Имуно Толерантна индукција но овој третман бара специјализирана медицинска стручност, скапа е и трае долго време.

Симпптоми кај инхибитори

Кај лицата со коагулопатии кои ќе развијат инхибитори концентрираниот фактор после стандарден третман не делува. Инхибиторите се откриваат кога лицето, член на семејството или медицинскиот персонал забележуваат дека стандарниот третман е помалку ефикасен одколку што бил. Знаци и симптоми на инхибитори се:

• Квавечката епизода не се контролира со вообичаената доза на концентриран фактор.
• Нормалниот третман е се помалку ефикасен.

• Крвавењето е се потешко да се контролира.

Дијагнозата базирана на знаци и симптоми на Инхибитори мора да се потврди со лабараториски тест. Понекогаш, инхибиторите се откриваат преку рутински тест.

Ризик од развивање инхибитори

Инхибиторите се почести кај индивидуи со тешка форма на Хемофилија одколку кај оние со средна и слаба Хемофилија и останатите коагулопатии. Повеќето лица кои добиваат инхибитори се за време на првите 75 апликации на концентриран фактор, со најголем ризик помеѓу 10 и 20 третман. Ова значи дека инхибиторите најчесто ги погодуваат децата со тешка форма на Хемофилија но тоа не значи дека тие неможат да се појават кај лица со средна и слаба форма на Хемофилија кои добиваат ист третман.

• Околу 25-30% од децата со тешка форма на Хемофилија А (недостаток на VIII фактор) развиваат инхибитори
• Само 1 - 6% од лицата со Хемофилија Б ( недостаток на IX фактор) развиваат инхибитори.

Некои од лицата со Хемофилија Б кои ќе развијат инхибитори ќе искусат тешки алергиски реакции ако продолжат со добивање на фактор IX концентрат. Поради тоа лицата со Хемофилија Б треба да се третираат во Центарот за Хемофилија првите 10 - 20 третмани со концентриран фактор IX.

Идеално е децата и возрасните кои се ново дијагностицирани со хемофилија да се тестираат за инхибитори првите 50 дена од третманот. Дури и после 50 ден од третманот тие треба да се тестираат два пати годишно се додека не примат од 150 до 200 дози а после тоа препорачливо е барем еднашгодишно. Тестирањето за инхибитори треба да се изврши и пред некој поголеми хируршки интервенции.

Ризик фактори за инхибитори

• Историја на инхибитори во фамилијата
• Тешки недостатоци во генот на факторот
• Африканско потекло
• Ран интензивен третман со високи дози на концентриран фактор ( посебно првите 50 дози).

Некои студии покажаа дека лицата кои добиваат редовен третман со концентриран фактор за превенција од крвавења (профилакса) имаат пониска можност за развивање на инхибитори. Помалку е познато дали типот на концентрираниот фактор кој се користи игра улога за развивање на инхибитори.

Хемофилија

Хемофилија

Хемофилијата е состојба на крвавење, Лицата со Хемофилија не крвават побрзо од нормално, туку крвават подолго. Нивната крв нема доволен фактор на коагулација. Факторот на коагулација е протеин во крвта кој контролира крвавење.

Хемофилија е коагулопатија која настанува како последица на дефицит на коагулациската активност на FVIII (хемофилија А) или FIX (хемофилија Б). Се наследува рецесивно, поради мутација на генот кој се наоѓа на X хромозомот.

Причината за состобата е во недостаток на крвната плазма на специфични протеини, наречен антихемофилиски глобулин (AHG), кој е неопходен за згрутчување на крвта. Главниот симптом на хемофилија е продолжено крвавење кое тешко се запира. Денес се познати голем број различни мутации како причина за хемофилија.

Инциденца на хемофилија

Инциденцата на јавување кај хемофилија А е 1 на 5000-7000 машки деца. Кај хемофилија Б е поретка, а се среќава кај 1 од 25000-30000 машки деца. Инциденцата на јавување на хемофилија ја става во групата на ретки состојби.

Фреквенција на хемофилија А е 60 -100 заболени на милион жители, додека хемофилија Б е за четири пати помала. Хемофилија А и Б не е условена од некакви одредени фактори и како таква се среќава во сите делови на светот и во сите етнички и расни групи. Според податоците на Светската федерација за хемофилија проценето е дека во светот постојат 350 000 лица со хемофилија А и околу 70 000 лица со хемофилија Б, а само 20% од овие лица имаат соодветен третман и тоа претежно во развиените земји. Број на лица со хемофилија е во пораст што се објаснува со напредокот во третманот. Подобрен е квалитетот и животниот век, тие формираат семејства и имаат деца, така да се зголемува и бројот на преносителите на состојбата.

Типови на хемофилија

Најчестиот тип е Хемофилија А. Кај лицата со хемофилија А има недостаток на коагулационен фактор VIII. Таа е втора по бројност коагулопатија. Фактор VIII циркулира во плазмата врзан за поголема молекула, vWF, и заедно градат комплекс. Функционалната карактеристика на овој комплекс што е неопходна за коагулацијата се означува со VIIIс.

Хемофилија Б е поредок тип на Хемофилија. Кај оваа состојба има недостаток на фактор за коагулација IX.

Хемофилија А е почеста од хемофилија Б, што претставува 80-85% од вкупниот број на лица со хемофилија.

Хемофилија кај жени

Најчеста форма е откриена кај мал број на хетерозиготни носители, кај кои може да настане деактивација на хромозомот Х во невообичаено ран стадиум на ембриогенеза, што резултира со невообичаено ниско ниво на фактор VIII.

Втората причина за хемофилија кај жени е дете на татко со хемофилија и мајка носител. 50% се шансите женското детето во тој брак да биде со хемофилија. И оваа состојба кај женските деца е компатибилна со живот и истата е потврдена во хомозиготна форма кај женски особи со хемофилија.

Добивање на хемофилија

Луѓето се раѓаат со Хемофилија. Таа не може да се префати од некого како настинка.

Хемофилија најчесто е наследна, што значи дека таа се добива од гените на родителите. Гените носат порака за тоа како телесните клетки ќе се развиваат во развојот од бебе до возрасен, тие ја одредуваат бојата на косата и очите.

Некогаш Хемофилија може да се појави и кога нема фамилијарна историја за неа. Ова се вика попатна Хемофилија, околу 30% од лицата со Хемофилија ја немаат наследено од родителите туку настанала од генетска промена.

Наследување на хемофилија

Хемофилијата се наследува од родител на дете. Гените за Хемофилија А и Б се на Х хромозомот.

Генот на Хемофилија се пренесува. Кога таткото е лице со Хемофилија а мајката не е носител на Хемофилија ген, ниту еден од синовите нема да има Хемофилија, но ќерките ќе бидат носители.

Жените кои го имаат генот за Хемофилија се кондуктор за хемофилија. И тие некогаш покажуваат симптоми на крвавење и тие можат истата да ја пренесат на своите деца. За секое дете постои можност од 50% дека синот ќе има Хемофилија и 50% дека ќерката ќе биде носител.

Жените можат да имаат Хемофилија само во случај кога таткото има Хемофилија а мајката е носител на Хемофилија. Ова е многу ретко.

Лоза на хемофилија А во Република Македонија

Генот родословно се појавува во првата генерација од мајка носител во 1873 година која го пренесува на една керка и син со хемофилија. Потврдени се податоци дека од смрт во рана возраст во истото стебло има и претходно починати лица од машки пол. Тритре деца од втората генерација се родени 1913; 1893 И 1896 година. 2 генерација синот со хемофилија има две деца машко здраво и керка носител која нема сигурен податок дали во четвртата генерација го има пренесено генот.

Втората генерација керката родена 1893 година носител ја пренесува хемофилијата на два свои сина од вкупно 5 машки деца. Има две керки од кои едната починува на годишна возраст, а другата е здрава. Еден од синовите со хемофилија починува на 7 годишна возраст, а вториот се жени и од првиот брак во четвртата генерација има две керки од кои едната починува на година дена, а втората керка е носител. Од вториот брак има две керки носители, и една неуспешна бременост која завршува со спонтан абортус во висока бременост, а плодовите се машки.

Во петата генерација сите парови сестри формираат бракови и имаат по две деца машки со хемофилија, а женски носители. Од трите лица со хемофилија едно е со инхибитори.

Во шестата генерација има една здрава женска индивидуа, две носителки и една непотврдена.

Во седмата генерација има повторно хемофилија, со инхибитори кои е родено 2013 година.

Генетската лоза е стара 140 години 7 генерации и постојано се пренесува генот со иста експресија и инвазивност со исто ниво на фактор без варијации и промени. Третманор секако ја продолжува и веке не влијае на старосната граница на лицата со хемофилија, напредокот дозволува контролирање на пренесувањето во лозата но не и ерадикација на истата.

Генетика на хемофилија А

Хемофилија А е Х поврзано рецесивно носителство. Оваа состојба има дефект на Х хромозомот за фактор VIII и е мапиран на Хq28, на дисталниот крај на долгиот крак на хромозомот Х. Степенот на експресија на генетскиот дефект варира во фамилиите. Сепак кај одредено сродство клиничките манифестации се поизразени со ист интензитет. Димензија на генот за фактор VIII е 186kb и постоењето на предиспонирачките точки за мутација, создаваат предиспозиција за мутација на генот за фактор VIII во вид на делеции, инсерции, мутации. Кај 40% од хемофилија А мајор е резултат на голема инверзија на дел од врвот на долгиот крак

на Х хромозомот, при што една пресвртена точка е во интрон 22 од генот на фактор VIII. Кај 80% до 95% од лицата со хемофилија се откриени мутации.

Генетика на хемофилија Б

Хемофилија Б е Х поврзано рецесивно. Стапката на спонтани мутации е далеку помала и поголемиот број на лица со хемофилија Б имаат позитивна фамилијарна анамнеза. Дефектите на фактор IX може да бидат во тешка форма која е како резултат на делеции, нонсенс мутации и инверзии. Кај поблагите форми станува збор за миссенс мутации или мутации со место на сплајсинг.

Здобиена хемофилија

Во ретки случаи, може да се развие Хемофилија покасно во животот. Поголемиот број на случаи се појавуваат кај средовечните или постари лица или жени кои неодамна се имаат породено или се во поодмината бременост.

Форми на хемофилија

Формата на Хемофилија ја одредува сериозноста на состојбата. Формата зависи од нивото на факторот што недостасува. Нормалното ниво на фактор е од 50% - 100%. Споредено со тоа ниво постојат:

• Лесна форма на Хемофилија: со ниво на фактор од 5% до 40%.
• Средно тешка форма на Хемофилија: со ниво на фактор од 1% до 5%.
• Тешка форма на Хемофилија: со ниво на фактор помалку од 1%.

Клинички манифестации

Крварењата кај хемофилијта се јавуваат уште за време на раното детство. Најчесто се добива податок дека роднините од страна на мајката, исто така се склони кон крварење. Се карактеризира со крварење во големите зглобови, мускулите и меките ткива. 

Лицата со тешка форма на хемофилија крвават почесто во мускулите и зглобовите. Тие можат да крварат еднаш или двапати неделно. Крварењето најчесто е спонтано, што значи дека се случува без никаква причина. Крварењата кај лицата со тешката хемофилија настануваат спонтано или при помали повреди, можат да ги зафатат сите органи и ако не се лекуваат, траат со денови и недели. Крвавењата во меките ткива водат до создавање на поголеми колекции, делумно на згрутчена крв, која го притиска околното здраво ткиво водејќи до оштетувања на мускулите и нервите. Така може да настанат калцифицирани маси или цистични формации кои будат сомнение на постоење на тумори и се нарекуваат псевдотумори (лажни тумори). Лицата со тешка хемофилија најчесто се дијагностицираат при раѓањето поради појава на хематоми на главата, а лицата со тешка хемофилија крварат најчесто во големите зглобови, како што се колковите, колената, стопалата, лактите, рамената и рачните зглобови. Во зглобот се јавува болка, ограничени движења, оток или пак потполна неподвижност на зглобот (поради контрактура). Присутството на крв во зглобот се нарекува хемартроза. Крвавењето може да настане во било кој зглоб. Оштетениот зглоб најчесто станува место на повторни крварења (таргер зглоб).

Хематурија (присуство на крв во урината) е честа појава кај лицата со хемофилија.

Крвавењата во централниот нервен систем може да настанат без претходна траума, но се релативно ретки.

Лицата со средно тешка форма на хемофилија крвават поретко. Тие можат да крварат подолго после хируршки зафат, тешка повреда или кај стоматолог. Лицето со средно тешка форма на хемофилија ретко ќе добие спонтано крвавење. Кај умерената хемофилија крвавењата почнуваат со почетокот на лазењето на детето и одењето кога ударите се чести, додека благата хемофилија се дијагностицира подоцна.

Лицата со лесна форма на Хемофилија најчесто крвават само како резултат на хируршка интервенција или потешка повреда. Тие не крвават често, а можно е и никогаш да немаат проблем со крварење.

Прекумерни надворешни крварење

Надворешни крварење може да вклучува:

• Крвавење во устата (на пример, од намалување или губење на забот) без очигледна причина
• Тешко крвавење од мала посекотина
• Крвавење што се запира и започнува повторно

Прекумерна внатрешно крвавење – Зглобовите

Крвавење во зглобовите, како на рамото, лактот, колк, зглоб, коленото и на глуждот може да се случи без очигледна повреда. Симптоми може да вклучуваат:

• Боцкање или стегање во зглобот (ран знак)
• Оток и болка што се шири во зглобовите (подоцна симптом)
• Прекумерна внатрешно крварење - Мозок
• Ненадејна болка во вратот и главата
• Крвавење во мозокот е сериозна компликација и побарува итен медицинки третман. Симптомите можат да вклучат:
• Конвулзии
• Двојно гледање
• Повраќање
• Ненадејно нарушена свест
  Третман
  Третманот на лицата со хемофилија во Република Македонија е централизиран и се изведува во центарот за хемофилија од страна на мултидисциплинарен тим. Тимот го сочинуваат дисперзирани работни профили на специјалисти, високо квалификувани за третман и нега на лица со хемофилија и други коагулопатии.
  Основни упатства за третман:
• Запирање на крвавења и превенирање на компликации
• Физикална терапија за заштита на муслулоскелетниот систем
• Третманот за Хемофилија во денешно време е многу ефикасен. Факторот кој недостасува се инјектира во крвотокот. Крвавењето стопира кога доволно фактор ќе дојде до местото на крвавење.
• Крвавењата треба да се третираат брзо. Брзото третирање на крварењата доведува до редуцирање на болката, оштетеноста на зглобовите, мускулите и други органи. Ако крварењето се третира брзо тогаш помалку фактор за коагулација е потребен за сопирање на истото.
  Со адекватна количина на продукти за третирање и соодветна нега, лицата со Хемофилија можат да живеат подполно здрав живот. Во светот околу 400.000 лица живеат со Хемофилија и само 25% од нив добиваат соодветен третман. Светската федерација за Хемофилија се стреми кон намалување на овој јаз.
  Дозата и времетраењето на заменската терапија зависи од сериозноста на дефицит на фактор VIII, на локацијата и степенот на крварење, како и од клиничката состојба на пациентот.
  Продукти за третман
• Криоприципитатот е дериват на крв кој содржи умерено висока концентрација на концентриран фактор 8 ( но не и 9 ). Ефективен е за крвавења во зглобовите и мускулите, но не е заштитен од вирална загаденост и е потежок за чување, одржување и примање. Криоприципитатот може да се произведува во локалните трансфузиологии.
• Во свежо замрзнатата плазма црвените крвни зрнца се одстранети, оставајќи ги крвните протеини меѓу кои се и факторите 8 и 9. Помалку е ефикасна од криопреципитатот во третирањето на Хемофилија А затоа што факторот 8 е помалку концентриран. Големи количини на плазма мора да се примаат, а кои можат да доведат до други проблеми. Свежо замрзната плазма сеуште е единствен продукт за третирање на Хемофилија А и Б во некои земји.
• Концентрираните фактори се избор за третирање на Хемофилија, тие можат да бидат направени од човечка крв (плазма дериват), или произведени со користење на генетски инжињеринг, клетки кои носат човечки ген на фактор (наречен рекомбинантен продукт). Концентрираните фактори се направени во софистицирани производствени објекти. Сите подготвени концентрирани фактори се третирани за одстранување или деактивирање на крвни вируси.