Хемофилија

Хемофилија

Хемофилијата е состојба на крвавење, Лицата со Хемофилија не крвават побрзо од нормално, туку крвават подолго. Нивната крв нема доволен фактор на коагулација. Факторот на коагулација е протеин во крвта кој контролира крвавење.

Хемофилија е коагулопатија која настанува како последица на дефицит на коагулациската активност на FVIII (хемофилија А) или FIX (хемофилија Б). Се наследува рецесивно, поради мутација на генот кој се наоѓа на X хромозомот.

Причината за состобата е во недостаток на крвната плазма на специфични протеини, наречен антихемофилиски глобулин (AHG), кој е неопходен за згрутчување на крвта. Главниот симптом на хемофилија е продолжено крвавење кое тешко се запира. Денес се познати голем број различни мутации како причина за хемофилија.

Инциденца на хемофилија

Инциденцата на јавување кај хемофилија А е 1 на 5000-7000 машки деца. Кај хемофилија Б е поретка, а се среќава кај 1 од 25000-30000 машки деца. Инциденцата на јавување на хемофилија ја става во групата на ретки состојби.

Фреквенција на хемофилија А е 60 -100 заболени на милион жители, додека хемофилија Б е за четири пати помала. Хемофилија А и Б не е условена од некакви одредени фактори и како таква се среќава во сите делови на светот и во сите етнички и расни групи. Според податоците на Светската федерација за хемофилија проценето е дека во светот постојат 350 000 лица со хемофилија А и околу 70 000 лица со хемофилија Б, а само 20% од овие лица имаат соодветен третман и тоа претежно во развиените земји. Број на лица со хемофилија е во пораст што се објаснува со напредокот во третманот. Подобрен е квалитетот и животниот век, тие формираат семејства и имаат деца, така да се зголемува и бројот на преносителите на состојбата.

Типови на хемофилија

Најчестиот тип е Хемофилија А. Кај лицата со хемофилија А има недостаток на коагулационен фактор VIII. Таа е втора по бројност коагулопатија. Фактор VIII циркулира во плазмата врзан за поголема молекула, vWF, и заедно градат комплекс. Функционалната карактеристика на овој комплекс што е неопходна за коагулацијата се означува со VIIIс.

Хемофилија Б е поредок тип на Хемофилија. Кај оваа состојба има недостаток на фактор за коагулација IX.

Хемофилија А е почеста од хемофилија Б, што претставува 80-85% од вкупниот број на лица со хемофилија.

Хемофилија кај жени

Најчеста форма е откриена кај мал број на хетерозиготни носители, кај кои може да настане деактивација на хромозомот Х во невообичаено ран стадиум на ембриогенеза, што резултира со невообичаено ниско ниво на фактор VIII.

Втората причина за хемофилија кај жени е дете на татко со хемофилија и мајка носител. 50% се шансите женското детето во тој брак да биде со хемофилија. И оваа состојба кај женските деца е компатибилна со живот и истата е потврдена во хомозиготна форма кај женски особи со хемофилија.

Добивање на хемофилија

Луѓето се раѓаат со Хемофилија. Таа не може да се префати од некого како настинка.

Хемофилија најчесто е наследна, што значи дека таа се добива од гените на родителите. Гените носат порака за тоа како телесните клетки ќе се развиваат во развојот од бебе до возрасен, тие ја одредуваат бојата на косата и очите.

Некогаш Хемофилија може да се појави и кога нема фамилијарна историја за неа. Ова се вика попатна Хемофилија, околу 30% од лицата со Хемофилија ја немаат наследено од родителите туку настанала од генетска промена.

Наследување на хемофилија

Хемофилијата се наследува од родител на дете. Гените за Хемофилија А и Б се на Х хромозомот.

Генот на Хемофилија се пренесува. Кога таткото е лице со Хемофилија а мајката не е носител на Хемофилија ген, ниту еден од синовите нема да има Хемофилија, но ќерките ќе бидат носители.

Жените кои го имаат генот за Хемофилија се кондуктор за хемофилија. И тие некогаш покажуваат симптоми на крвавење и тие можат истата да ја пренесат на своите деца. За секое дете постои можност од 50% дека синот ќе има Хемофилија и 50% дека ќерката ќе биде носител.

Жените можат да имаат Хемофилија само во случај кога таткото има Хемофилија а мајката е носител на Хемофилија. Ова е многу ретко.

Лоза на хемофилија А во Република Македонија

Генот родословно се појавува во првата генерација од мајка носител во 1873 година која го пренесува на една керка и син со хемофилија. Потврдени се податоци дека од смрт во рана возраст во истото стебло има и претходно починати лица од машки пол. Тритре деца од втората генерација се родени 1913; 1893 И 1896 година. 2 генерација синот со хемофилија има две деца машко здраво и керка носител која нема сигурен податок дали во четвртата генерација го има пренесено генот.

Втората генерација керката родена 1893 година носител ја пренесува хемофилијата на два свои сина од вкупно 5 машки деца. Има две керки од кои едната починува на годишна возраст, а другата е здрава. Еден од синовите со хемофилија починува на 7 годишна возраст, а вториот се жени и од првиот брак во четвртата генерација има две керки од кои едната починува на година дена, а втората керка е носител. Од вториот брак има две керки носители, и една неуспешна бременост која завршува со спонтан абортус во висока бременост, а плодовите се машки.

Во петата генерација сите парови сестри формираат бракови и имаат по две деца машки со хемофилија, а женски носители. Од трите лица со хемофилија едно е со инхибитори.

Во шестата генерација има една здрава женска индивидуа, две носителки и една непотврдена.

Во седмата генерација има повторно хемофилија, со инхибитори кои е родено 2013 година.

Генетската лоза е стара 140 години 7 генерации и постојано се пренесува генот со иста експресија и инвазивност со исто ниво на фактор без варијации и промени. Третманор секако ја продолжува и веке не влијае на старосната граница на лицата со хемофилија, напредокот дозволува контролирање на пренесувањето во лозата но не и ерадикација на истата.

Генетика на хемофилија А

Хемофилија А е Х поврзано рецесивно носителство. Оваа состојба има дефект на Х хромозомот за фактор VIII и е мапиран на Хq28, на дисталниот крај на долгиот крак на хромозомот Х. Степенот на експресија на генетскиот дефект варира во фамилиите. Сепак кај одредено сродство клиничките манифестации се поизразени со ист интензитет. Димензија на генот за фактор VIII е 186kb и постоењето на предиспонирачките точки за мутација, создаваат предиспозиција за мутација на генот за фактор VIII во вид на делеции, инсерции, мутации. Кај 40% од хемофилија А мајор е резултат на голема инверзија на дел од врвот на долгиот крак

на Х хромозомот, при што една пресвртена точка е во интрон 22 од генот на фактор VIII. Кај 80% до 95% од лицата со хемофилија се откриени мутации.

Генетика на хемофилија Б

Хемофилија Б е Х поврзано рецесивно. Стапката на спонтани мутации е далеку помала и поголемиот број на лица со хемофилија Б имаат позитивна фамилијарна анамнеза. Дефектите на фактор IX може да бидат во тешка форма која е како резултат на делеции, нонсенс мутации и инверзии. Кај поблагите форми станува збор за миссенс мутации или мутации со место на сплајсинг.

Здобиена хемофилија

Во ретки случаи, може да се развие Хемофилија покасно во животот. Поголемиот број на случаи се појавуваат кај средовечните или постари лица или жени кои неодамна се имаат породено или се во поодмината бременост.

Форми на хемофилија

Формата на Хемофилија ја одредува сериозноста на состојбата. Формата зависи од нивото на факторот што недостасува. Нормалното ниво на фактор е од 50% - 100%. Споредено со тоа ниво постојат:

• Лесна форма на Хемофилија: со ниво на фактор од 5% до 40%.
• Средно тешка форма на Хемофилија: со ниво на фактор од 1% до 5%.
• Тешка форма на Хемофилија: со ниво на фактор помалку од 1%.

Клинички манифестации

Крварењата кај хемофилијта се јавуваат уште за време на раното детство. Најчесто се добива податок дека роднините од страна на мајката, исто така се склони кон крварење. Се карактеризира со крварење во големите зглобови, мускулите и меките ткива. 

Лицата со тешка форма на хемофилија крвават почесто во мускулите и зглобовите. Тие можат да крварат еднаш или двапати неделно. Крварењето најчесто е спонтано, што значи дека се случува без никаква причина. Крварењата кај лицата со тешката хемофилија настануваат спонтано или при помали повреди, можат да ги зафатат сите органи и ако не се лекуваат, траат со денови и недели. Крвавењата во меките ткива водат до создавање на поголеми колекции, делумно на згрутчена крв, која го притиска околното здраво ткиво водејќи до оштетувања на мускулите и нервите. Така може да настанат калцифицирани маси или цистични формации кои будат сомнение на постоење на тумори и се нарекуваат псевдотумори (лажни тумори). Лицата со тешка хемофилија најчесто се дијагностицираат при раѓањето поради појава на хематоми на главата, а лицата со тешка хемофилија крварат најчесто во големите зглобови, како што се колковите, колената, стопалата, лактите, рамената и рачните зглобови. Во зглобот се јавува болка, ограничени движења, оток или пак потполна неподвижност на зглобот (поради контрактура). Присутството на крв во зглобот се нарекува хемартроза. Крвавењето може да настане во било кој зглоб. Оштетениот зглоб најчесто станува место на повторни крварења (таргер зглоб).

Хематурија (присуство на крв во урината) е честа појава кај лицата со хемофилија.

Крвавењата во централниот нервен систем може да настанат без претходна траума, но се релативно ретки.

Лицата со средно тешка форма на хемофилија крвават поретко. Тие можат да крварат подолго после хируршки зафат, тешка повреда или кај стоматолог. Лицето со средно тешка форма на хемофилија ретко ќе добие спонтано крвавење. Кај умерената хемофилија крвавењата почнуваат со почетокот на лазењето на детето и одењето кога ударите се чести, додека благата хемофилија се дијагностицира подоцна.

Лицата со лесна форма на Хемофилија најчесто крвават само како резултат на хируршка интервенција или потешка повреда. Тие не крвават често, а можно е и никогаш да немаат проблем со крварење.

Прекумерни надворешни крварење

Надворешни крварење може да вклучува:

• Крвавење во устата (на пример, од намалување или губење на забот) без очигледна причина
• Тешко крвавење од мала посекотина
• Крвавење што се запира и започнува повторно

Прекумерна внатрешно крвавење – Зглобовите

Крвавење во зглобовите, како на рамото, лактот, колк, зглоб, коленото и на глуждот може да се случи без очигледна повреда. Симптоми може да вклучуваат:

• Боцкање или стегање во зглобот (ран знак)
• Оток и болка што се шири во зглобовите (подоцна симптом)
• Прекумерна внатрешно крварење - Мозок
• Ненадејна болка во вратот и главата
• Крвавење во мозокот е сериозна компликација и побарува итен медицинки третман. Симптомите можат да вклучат:
• Конвулзии
• Двојно гледање
• Повраќање
• Ненадејно нарушена свест
  Третман
  Третманот на лицата со хемофилија во Република Македонија е централизиран и се изведува во центарот за хемофилија од страна на мултидисциплинарен тим. Тимот го сочинуваат дисперзирани работни профили на специјалисти, високо квалификувани за третман и нега на лица со хемофилија и други коагулопатии.
  Основни упатства за третман:
• Запирање на крвавења и превенирање на компликации
• Физикална терапија за заштита на муслулоскелетниот систем
• Третманот за Хемофилија во денешно време е многу ефикасен. Факторот кој недостасува се инјектира во крвотокот. Крвавењето стопира кога доволно фактор ќе дојде до местото на крвавење.
• Крвавењата треба да се третираат брзо. Брзото третирање на крварењата доведува до редуцирање на болката, оштетеноста на зглобовите, мускулите и други органи. Ако крварењето се третира брзо тогаш помалку фактор за коагулација е потребен за сопирање на истото.
  Со адекватна количина на продукти за третирање и соодветна нега, лицата со Хемофилија можат да живеат подполно здрав живот. Во светот околу 400.000 лица живеат со Хемофилија и само 25% од нив добиваат соодветен третман. Светската федерација за Хемофилија се стреми кон намалување на овој јаз.
  Дозата и времетраењето на заменската терапија зависи од сериозноста на дефицит на фактор VIII, на локацијата и степенот на крварење, како и од клиничката состојба на пациентот.
  Продукти за третман
• Криоприципитатот е дериват на крв кој содржи умерено висока концентрација на концентриран фактор 8 ( но не и 9 ). Ефективен е за крвавења во зглобовите и мускулите, но не е заштитен од вирална загаденост и е потежок за чување, одржување и примање. Криоприципитатот може да се произведува во локалните трансфузиологии.
• Во свежо замрзнатата плазма црвените крвни зрнца се одстранети, оставајќи ги крвните протеини меѓу кои се и факторите 8 и 9. Помалку е ефикасна од криопреципитатот во третирањето на Хемофилија А затоа што факторот 8 е помалку концентриран. Големи количини на плазма мора да се примаат, а кои можат да доведат до други проблеми. Свежо замрзната плазма сеуште е единствен продукт за третирање на Хемофилија А и Б во некои земји.
• Концентрираните фактори се избор за третирање на Хемофилија, тие можат да бидат направени од човечка крв (плазма дериват), или произведени со користење на генетски инжињеринг, клетки кои носат човечки ген на фактор (наречен рекомбинантен продукт). Концентрираните фактори се направени во софистицирани производствени објекти. Сите подготвени концентрирани фактори се третирани за одстранување или деактивирање на крвни вируси.